Zit je nu te huilen?
Terwijl hij vertelde liepen er twee tranen over mijn wangen.
Hij stopte midden in een zin. “Zit je nu te huilen?”
Ik zei dat z’n verhaal me raakte.
Hij deed zijn mond open en weer dicht en keek me nog eens aan.
“Hoe is dat,” vroeg ik, “dat een ander mens wordt geraakt door jouw verhaal?”
“Raar. Onbekend.” zei hij.
Hij zuchtte en legde zijn hand op z’n maagstreek.
“Maar wel fijn. Ik krijg het er warm van.”
Emoties bestaan niet …
Pierre Capel, emeritus hoogleraar experimentele immunologie aan de Universiteit Utrecht, zegt in zijn boek ‘Het emotionele DNA’ dat emoties niet bestaan, maar ontstaan. Dat gevoelens dominant zijn in het functioneren van ons lichaam en aan de basis staan van onze gezondheid – en zelfs (via epigenetische veranderingen in ons DNA) een effect kunnen hebben op onze volgende generaties. En op elkaar!
“Uit de interactie tussen arts en patiënt ontstaan gevoelens zoals hoop. Deze gevoelens zijn zo belangrijk en krachtig, dat zij het genezingroces in belangrijke mate bepalen. … Door de interactie tussen arts en patiënt treden grote, meetbare veranderingen op in hersenactiviteiten, stresshormonen, endorfine, enzovoorts.” [Prof. Dr. Pierre Capel, Het emotionele DNA, Gevoelens bestaan niet, zij ontstaan, Tiel 2017 p. 188-9]
… zij ontstaan …
In interactie met onze omgeving worden onze emoties herkend, gespiegeld en daardoor voelbaar voor anderen en onszelf. Uit onderzoek van Ulf Dimberg, Monika Thunberg en Kurt Elmehed van de Universiteit van Uppsala, Zweden, blijkt dat mensen elkaars gezichtsuitdrukkingen (onbewust) nabootsen. Proefpersonen namen razendsnel de gezichtsuitdrukking van blijdschap of boosheid van hun gesprekspartner over. En na afloop voelden ze zich blijer of bozer dan vóór het onderzoek.
… en willen gezien worden
Iets vergelijkbaars blijkt uit onderzoek naar de effecten van Botox op gevoelens van depressie, irritatie en angst: die namen bij een groep vrouwelijke proefpersonen substantieel af. Maar hun vermogen om subtiele emotionele signalen te lezen ook. Met Botox verlam je tijdelijk een aantal spieren, waardoor de feedback van die spieren naar de hersenen vermindert en je minder in staat bent emoties te ervaren en die van anderen te begrijpen. [Amy Cuddy, Presence, Onverschrokken je grootste uitdagingen aangaan, Houten 2016 p. 166-7].
Ook zonder Botox is het niet vanzelfsprekend dat wij onze emoties kunnen waarnemen of uiten. Als onze omgeving ons niet spiegelt, onze emoties niet erkent, of de uiting ervan bestraft, leren we onszelf onze emoties te negeren of juist uit te vergroten tot drama.
Van wie waren die tranen op mijn wangen?
Mijn cliënt had geleerd zijn gevoel te negeren.
Droeg ik even zijn emotie?
Spiegelde ik die?
Raakte zijn verhaal mijn eigen verdriet?
Waren die tranen van hem of van mij?
Laten we zeggen dat ze van ons samen waren.
En juist dat, samen zijn met een emotie, was voor hem een nieuwe ervaring.
Dit filmpje laat zien wat het effect is op een baby, als zijn emoties niet worden herkend, gespiegeld en beantwoord.
Wanneer de baby nog langer een onbewogen gezicht had ontmoet, dan zou hij zijn gestopt met uitreiken, en in zichzelf zijn gekeerd.
Gelukkig laat deze moeder het niet zover komen.